ماجرای مرموز قبرستان سفید چاه! - مجله سلنا

قبرستان اسرارآمیز سفید چاه در کدام شهر ایران است؟

قبرستان اسرارآمیز سفید چاه در کدام شهر ایران است و برای تماشا این جاذبه باید به کدام منطقه سفر کنیم؟ این قبرستان در استان مازندران، شهرستان گلوگاه، بخش یا نه سر و روستای سفید چاه قرار گرفته است.

برای دسترسی به قبرستان سفید چاه می توانید با استفاده از خودروی شخصی به طرف شهرستان گلوگاه حرکت نموده و پس از رسیدن به انتهای کمربندی غربی، وارد مسیر روستای نیالا شوید. سپس باید از این روستا عبور نموده و خودتان را به دوراهی کیاسر و سفید چاه برسانید. در نهایت به طرف جاده سفید چاه بپیچید، در ابتدای روستا می توانید قبرستان را مشاهده کنید.

معرفی قبرستان سفید چاه

اگر بخواهیم به طور کامل به معرفی قبرستان سفید چاه بپردازیم باید ابتدا پیشینه تاریخی این مکان اسرارآمیز را آنالیز کنیم. قبرستان روستای سفید چاه از اولین گورستان های مسلمانان محسوب می شود و مربوط به دوره تیموریان است.

افسانه ها و داستان های زیادی درباره گورستان سفید چاه یا گورستان سپید نقل می شوند. هر یک از مردمان روستاهای اطراف این قبرستان اصرار دارند پس از مرگ در این منطقه دفن شوند زیرا معتقدند در سفید چاه اجساد نمی پوسند. بر روی قبرهای قدیمی قبرستان سفید چاه در گلوگاه، اشکال و نوشته هایی وجود دارند که اطلاعاتی را درباره شغل و شیوه زندگی متوفی در اختیار بازدیدنمایندگان قرار می دهند.

طبق شواهد موجود، پیکر تعدادی از بچه ها امامان معصوم (ابراهیم، عبدالرحمن و منصور بچه ها امام موسی ابن جعفر) و چند تن از سادات مرعشی حاکم در آمل در قبرستان سفید چاه دفن شده اند. بعلاوه قدمت ضریح چوبی امامزاده این قبرستان به 840 سال پیش بازمی شود. از دیگر قبرهای مهم این قبرستان می توان به قبر حاکم شمال معروف به ملک بادله اشاره نمود. قدیمی ترین سنگ قبر سفید چاه یک سنگ قبر صندوقی مربوط به سال 896 است.

سنگ قبرهای قبرستان سفید چاه در گلوگاه همگی به طور هماهنگ و بافاصله کم از یکدیگر قرار گرفته اند و دارای هماهنگی و زیبایی خاصی هستند. بعلاوه این سنگ ها همگی رنگ یک دست خاکستری یا زرد دارند. این گورستان قدیمی به عنوان یک اثر تاریخی ارزشمند در تاریخ 17 اسفند 1381 در لیست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.

دلایل نپوسیدن اجساد در قبرستان سفید چاه

همان طور که گفته شد مردم محلی معتقدند اجساد قبرستان سفید چاه نمی پوسند و حتی تحقیقات هم این مسئله را ثابت نموده است. اما دلایل نپوسیدن اجساد در قبرستان سفید چاه چیست؟ طبق آنالیز ها خاک این قبرستان آهک بسیار زیادی دارد و همین مسئله باعث می شود اجساد در این نوع خاک نسبت به دیگر منطقه ها بسیار دیرتر تجزیه شوند. بعلاوه علت نام گذاری قبرستان به سفید چاه، وجود همین خاک سفید یا آهک است.

یکی دیگر از عوامل سالم ماندن اجساد در قبرستان سفید چاه، استفاده از سنگ های لحد خاص و فرق دارد. در گذشته به جای سنگ از تخته های چوبی استفاده می شد که به سرعت می پوسیدند اما سنگ های لحد قبرستان سفید چاه از تخته سنگ های کوه های اطراف تهیه می شوند. این سنگ ها جنس متفاوت و خاصی دارند و در دوام جسد مؤثر هستند.

سنگ قبرها یا سنگ لحدهای قبرستان سفید چاه

سنگ قبرها یا سنگ لحدهای قبرستان سفید چاه به شکل محرابی و صندوقی هستند. قدمت این اشکال به ایران باستان بازمی شود. مثلاً طرح محراب متعلق به دوران میترائیسم است اما پس از اسلام و از سده چهارم هجری قمری به بعد سنگ مزارها به این شکل طراحی شدند.

بر روی سنگ قبرهای محرابی قبرستان اسرارآمیز سفید چاه از نقوش تزیینی مختلفی استفاده شده که معانی خاصی دارند. این نقوش از نظر تنوع به سه دسته نقوش اسلیمی، هندسی و نقوش نمادین یا سمبولیک تقسیم می شوند. سنگ قبرهای محرابی مربوط به سده نهم هجری قمری این قبرستان، ویژگی های خاصی دارند. این ویژگی ها عبارت اند از:

1. دارای دو تا سه طاق نمای تودرتو و قوس هایی هستند.
2. حواشی اول آن ها شامل تزیینات گلبرگ اسلیمی به شیوه آژده بوده، حاشیه دوم شامل صلوات کبیر و حاشیه سوم مربوط به دعا و حدیث هستند و در متن وسط، نام متوفی و تاریخ وفات ذکر شده است.
3. در بعضی از سنگ ها از نقش سمبولیک قندیل استفاده شده و در وسط آن ها کلمه الله دیده می شود.

سنگ قبرهای مربوط به سده دهم و یازدهم قبرستان سفید چاه، دارای تزیینات اسلیمی کاملاً متقارن و نقوش هندسی هستند. تمامی این نقوش مانند دایره های تزیینی و گل های چند پر (نمادی از گردونه خورشید) باظرافت و زیبایی خاصی حجاری شده اند. بعلاوه تفاوت زیادی بین پیشانی، قاب بندی حاشیه، طرح طاق نما، لچک ها و شیوه کتیبه نگاری های سده نهم با سده های دهم و یازدهم دیده می شود.

سنگ قبرهای سده های سیزدهم و چهاردهم از نظر سمبولیک یا نشانگر پیشینه متوفی با سنگ قبرهای دوره های قبل کاملاً فرق دارند.

در قبرستان سفید چاه تعداد محدودی سنگ قبر صندوقی هم وجود دارد. قدیمی ترین نمونه این سنگ ها مربوط به سال 896 هجری قمری است. بعلاوه تعدادی سنگ صندوقی از بالای تپه قبرستان (در جهت شمالی) به دست آمده که به علت فرسودگی زیاد، امکان تحقیق و مطالعه روی آن ها وجود ندارد.

نقوش استفاده شده بر روی سنگ قبرهای قبرستان سفید چاه

حکاکی های استفاده شده بر روی سنگ قبرهای قبرستان سفید چاه هر کدام بیانگر معنی و مفهوم خاصی هستند. نقوش تراشیده شده بر روی این سنگ قبرها یکی از خلقیات شخص متوفی را نشان می دهد. در گذشته در روستای سفید چاه رسم بوده که بر سنگ قبر مردگان، اطلاعاتی درباره شخص متوفی حک می کردند اما پس از مرگ آخرین بازمانده حکاکان و سنگ تراشان این روستا، این رسم به فراموشی سپرده شد و امروزه برای متوفیان از سنگ قبرهای معمولی استفاده می شود.

بعضی از نقوش استفاده شده بر سنگ مزارهای قبرستان سفید چاه و معانی آن ها شامل موارد زیر هستند:

• نقش خورشید: این نقش نماد بخشندگی و سخاوتمندی است.
• نقوش هندسی شامل مربع، دایره و مثلث: این تصاویر رمز عناصر مهمی مانند زندگی و رستاخیز بعد از مرگ هستند. دایره در عرفان و ادبیات شرق به عنوان نقطه توسعه یافته شناخته می شود و نشان دهنده کمال، یکپارچگی، نبود ناهمگونی، خلاقیت، خلق هستی و ابدیت است.
• قیچی، شمشیر، سپر: این اشکال نمادی از جنگ و جنگاوری هستند.
• درخت سرو: این درخت به عنوان نماد جاودانی شناخته می شود.

از دیگر اشکال و نقوش قبرها می توان به خرگوش، آینه، انار و گل انار، دو کبوتر و چلیپا اشاره نمود که رمز یا پیغام خاصی را منتقل می نمایند و در فلسفه و عرفان شرق مفاهیم معنوی دارند. تمامی این نقش و نگارها نشان دهنده این هستند که تاریخچه گورستان به زمان بسیار دور و قرن نهم هجری برمی شود.

جمع بندی درباره قبرستان اسرارآمیز سفید چاه

در این مقاله قبرستان اسرارآمیز سفیدچاه را معرفی کردیم. همان طور که گفته شد قدمت این قبرستان قدیمی به دوره تیموریان برمی شود. به علت وجود آهک زیاد در قبرستان سفید چاه، اجساد دفن شده در آن بسیار دیرتر از دیگر منطقه ها تجزیه می شوند و همین مسئله باعث به وجودآمدن افسانه ها و داستان های زیادی درباره این منطقه شده است. بعلاوه وجود سنگ قبرهای عجیب با اشکال متعدد یکی دیگر از ویژگی های مجذوب کننده این قبرستان است.