نگاهی به فیلم CODA؛ مترجم زبان ها و دنیا ها - مجله سلنا

فیلم همانند شخصیت روبی در یک فضای بینابینی تعین می یابد و کوشش دارد مترجم جهان های گسسته از هم باشد. روبی را به یاد آوریم که چگونه زبان گویای خانواده است، آن هم در مقابل انسان هایی که میل چندانی به شنیدن خواسته های آنان ندارد.

روبی مجبور است علاوه بر ترجمه کردنِ زبان نامفهوم اعضای خانواده، به تفسیر برخی نکات که سوءتفاهم ایجاد می کند مبادرت ورزد، در این کشاکش هرروزه است که گاهی مجبور می گردد جملاتی را حذف کند یا با عواطفی، چون خشم و شفقت تبادل نظر با غریبه ها را پی بگیرد.

روبی همانند مترجمی بنیادینی است که گویا یک رسالت الهیاتی بر دوش دارد تا همبستگی شنماینده خانواده را حفظ کند. خانواده که به ماهیگیری مشغول است به حضور همیشگی روبی احتیاج دارد چراکه مشارکت در فراوری مادی جامعه به وسیله صید محصولات دریایی، به زبانی برای ارتباط و مبادله احتیاج دارد. این موقعیتی است سخت و از قضا تکین برای دختری بااستعداد که هنگام کار و در دل دریا، آواز بخواند و جهان موسیقی را از یک منظر تازه کشف کند.

یک فرآیند طبیعی آموزش که خارج از مناسبات آکادمیک شکل می گیرد و هنر آواز خواندن را نزد روبی کیفیتی تازه می بخشاید. فیلم CODA که مخففی است از فرزند بزرگسالان ناشنوا بودن، کوشش دارد در باب رابطه انسان مدرن با یکی از حواس پنجگانه بشری یعنی حس شنوایی به تامل نشیند.

بی گمان شنوایی یکی از توانایی های انسان در ارتباط برقرار کردن و لذت بردن از مواهب زندگی است. خطاب فیلم به کسانی است که از این موهبت طبیعی برخوردار هستند، اما به مرور زمان، ارزش آن را از یاد می برند و کر می شوند و مخالف شنیدن حرف دیگران. بنابراین بی جهت نیست که جلوه های شنیداری فیلم، چه به وسیله موسیقی و چه به میانجی زبان، اهمیتی مضاعف می یابد تا زیستن در یک جهان بی گفت وشنید را هشدار دهد.

البته که روایت فیلم داستان ساده و سرراستی دارد. دختری نوجوان در یک خانواده ناشنوا به جهان آمده و به تدریج بدل شده به زبان گویای آنان در ارتباط با دیگران. روبی همواره در خدمت خانواده است تا امکان ادامه دادن زندگی از دست نرود. استعداد پیدا و پنهان او در زمینه موسیقی، به همین علت نامکشوف مانده و تنها بعد از ورود معلم موسیقی به دبیرستان است که به تدریج عیان می گردد.

روبی که به علت موقعیت خاص خانوادگی از عدم اعتماد به نفس لازم در مواجهه با همکلاسی های خویش رنج می برد، با آموزش علمی موسیقی می آموزد که چگونه عاملیت و کنش ورزی خویش را در مقابل دیگران به اجرا درآورد. این سیر تطور دانش آموزی است بااستعداد که پیش از این نتوانسته هنر خویش را به نمایش گذارد و دیگران را مبهوت آواز خود کند.

حضور مغتنم مردی، چون برناردو ویلالوبوس در مقام یک معلم موسیقی جدی و کاربلد، این امکان را برای روبی فراهم می کند که استعدادش را با آموزش حرفه ای تربیت کند. سیان هدر کوشش دارد اهمیت تحصیلات رایگان را در جهان سرمایه داری نئولیبرال به همگی ما گوشزد کند که اگر موقعیت آموزش رایگان و همگانی در اختیار اقشار مختلف جامعه قرار نگیرد، بی شک می تواند زمینه ساز نامکشوف ماندن استعداد هایی گردد که می توانند جهان ما را به جایی بهتر برای زیستن تبدیل نمایند.

این روز ها بیش از پیش در حال دور شدن از آرمان های جمعی هستیم، بنابراین فرصت های آموزش، بهداشت، رفاه و امنیت چندان در دسترس همگان نیست. از این منظر فیلم CODA را می توان در ستایش جهانی مبتنی بر عدالت دانست که می تواند به شکوفایی استعداد های بشری منتهی گردد و بشارت دهنده آینده ای انسانی تر باشد. با آنکه روایت فیلم بر دوگانه شنوا/ناشنوا شکل گرفته، اما هرچه به سرانجام نزدیک می شویم فهم و دریافت ما از جهان ناشنوایان عمق بیشتری می یابد. کوششی برای یک مفاهمه که در ابتدا ناممکن می کند، اما حرکت در جهت آن می تواند واجد سویه های انسان مدارانه گردد.

سیان هدر در یکی از صحنه های تماشایی فیلم، یعنی اجرای دوئت روبی و مایلز از یک آهنگ معروف، ناگهان صدای صحنه را قطع می کند تا فضای کنسرت از منظر ناشنوایان حاضر در این آمفی تئاتر روایت گردد. نتیجه سکوتی هولناک است که آرامش ما را برهم می زند تا برای لحظاتی اندک زندگی ناشنوایی را تجربه کنیم که در کنار ما زندگی می نمایند.

تاب آوری این صحنه برای ما سخت است و محروم شدن از شنیدن یک دوئت زیبا، سختتر. این منطق مفاهمه مابین شنوایان و ناشنوایان همچنان و در سرانجامی فیلم پی گرفته می گردد آن موقع که روبی مقابل کسانی می ایستد که قرار است استعداد موسیقایی او را برای ورود به دانشگاه مورد سنجش قرار دهند. اعضای خانواده در یک تخطی آشکار و طنازانه، به قسمت بالکن می فرایند و به تماشای هنرنمایی روبی می نشینند.

آنان درکی از یک اجرای موسیقی ندارند و تمهید روبی در ترجمه حس و حال آهنگ با زبان اشاره، فهمی هر چند اندک از اجرای موسیقی را فراهم می کند. سیان هدر به صراحت می گوید که برای مفاهمه با ناشنوایان باید طرحی نو انداخت و خلاقانه زیست. روبی به میانجی آموزش موسیقی این امکان را می یابد که از زندگی کوچک و بدون هیجان خانوادگی فاصله بگیرد. این دور شدن از محیط امن خانه شاید در آینده مستوجب موفقیت در هنر موسیقی گردد.

شاید از پس این کامیابی بتوان اقتصاد و معیشت خانواده را سامانی تازه بخشید. CODA به صدا و موسیقی می پردازد و این نکته را عیان می کند که جهان ما بیش از پیش گرفتار ناشنوایی است. از یاد نبریم اکثریت مردمانی را که توانایی شنیدن دارند، اما گوش های خود را بر نوای دیگرانی بسته اند که مانند آنان زندگی نمی نمایند. در مقابل به یاد آوریم اقلیت ناشنوایی را که کوشش دارند به صدای جهان گوش فرا دهند حتی اگر عالم هستی یکی از بدیهی ترین توانایی های بشری را از آنان دریغ نموده است.