گیلانکشه آتشکده ای در طارم زنجان است - مجله سلنا

از آثار تاریخی که نشان دهنده قدمت طارم است، میتوان از آتشکده گیلانکشه در دوره ساسانی نام برد. در قدیم آتشکده ها محلی برای عبادت مردم بودند که با روشن نگه داشتن آتش به عبادت می پرداختند. آتشکده ها مربوط به دین زرتشتی می شوند. آتشکده گیلانکشه بر بالای تپه ای در نزدیکی روستای گیلانکشه است و وجه تسمیه آن به همین دلیل است.

چهار طاقی در معماری به کالبدی با زمینه چهارگوش و پوشش گنبدی، متشکل از چهارپایه و یک طاق گنبدی روی آن، با چهار ورودی طاق دار گفته می گردد. به این نوع از بناها چهارطاقی را چهاردر چهار قاپو و چهار دروازه نیز گفته می گردد. این بنا با ابزاری ساده و با استفاده از گچ و آهک به عنوان ملات، قلوه سنگ ها را به یکدیگر متصل میکردند، توانسته اند بنایی محکم و راسخ بسازند که طی سالیان حتی براثر باد و باران دچار فرسایش شدید نگردد و این بنا نیز هنر معماران ایران باستان را به رخ جهانیان می کشاند.

چهار طاقی گیلانکشه در بخش جنوبی روستای گیلانکشه و روی بلندی های مشرف بر رودخانه گیلان کشه واقع شده است. نقشه بنا شامل یک فضای راست گوش و گنبددار و از سمت جنوب دارای یک ایوان کوچک طاقدار است. نقشه بنا از بیرون به استثنای ایوان، مربع و از داخل تقریبا چلیپایی است. ورودی بنا از سمت جنوب و از طریق درگاهی کوچک است که در دیوار انتهایی ایوان تعبیه شده است. در سمت شرق بنا و چسبیده به آن درست در کنار ایوان ورودی، بقایای پلکانی وجود دارد که به احتمال زیاد در گذشته از طریق آن دسترسی به قسمت بالایی بنا ممکن میشده است.

بنا شامل یک فضای راست گوش گنبد دار است که از سمت جنوب دارای یک ایوان کوچک طاق دار و از بیرون به استثنای ایوان، مربع و از داخل تقریباً چلیپایی است. ورودی بنا از سمت جنوب و از طریق درگاهی کوچک است که در دیوار انتهایی ایوان تعبیه شده است. در سمت شرق بنا و چسبیده به آن، در کنار ایوان ورودی، بقایای پلکانی موجود است که احتمالاً درگذشته از طریق آن به قسمت فوقانی ارتباط می یافت. در اضلاع داخلی بنا طاق نماهایی با قوس جناغی کارشده است. این عناصر نقشه فضای داخلی را به چلیپایی تبدیل نموده است. در بالای هر یک از طاق نماها طاقچه های کوچک مثلثی تعبیه شده است. گنبد نیم کره ای بنا از طریق چهار فیل پوش اجرا شده است. در اضلاع داخلی بنا طاق نماهایی با قوس جناغی کار شده که استفاده از این عناصر نقشه فضای داخلی را به چلیپایی تبدیل نموده است.

آتشکده گیلانکشه طارم بطور کلی از سنگ و ساروج با پلان چهارطاقی ساخته شده و پوشش آنها گنبدی شکل است.

البته شواهد نیز نشان می دهد که طارم کمتر مورد آسیب جنگ واقع شده است. درگذشته علاوه بر عبادت این آتشکده محلی برای اطلاع رسانی به مردم نیز بوده است بدین صورت که بر بالای تپه آتشی روشن می کردند و روستا در پایین تپه و درجایی شبیه دره بنا شده است. اهالی روستا با تماشا این آتش متوجه خطر آغاز جنگ می شدند و خود را آماده می ساختند.

از جمله استفاده هایی نیز که امروزه از این آتشکده می گردد، برگزاری مراسم های مذهبی زرتشتیان است. یکی از این مراسم های مذهبی، آیین کهن بارخوانی است که معمولا هرساله در فصل تابستان از طریق انجمن موبدان زرتشتی تهران برگزار می گردد.