آشنایی با منطق، فلسفه و رویکرد سی دی ای او - مجله سلنا

این کتاب برگردان فارسی کتاب Rethinking Engineering Education نوشته ادوارد کرولی(استاد دانشگاه MIT)،یوهان مالمکوویست(استاد دانشگاه فنی چالمرز سوئد)، سورن استلوند(استاد دانشگاه KTH سوئد) و دوریس برودوئر(استاد دانشگاه MIT) و از مجموعه کتب نشر شده به وسیله انتشارات اشپرینگر در باب آموزش مهندسی است که به ارائه رویکردCDIO، می پردازد.

مترجمان کتاب در بخشی از پیشگفتار کتاب می نویسند: در محیطی که به طور فزاینده ای بر پیچیدگی فناوری، محصولات، فرآیندها و سامانه ها پایدار است، هدف از آموزش مهندسی، ارائه آموزش مورجهانز جهت تبدیل شدن به مهندسان پیروز و متخصصان فنی است که دارای آگاهی اجتماعی و گرایش به ایجاد نوآوری باشند. این مجموعه مرکب از بینش، دانش، مهارت و ویژگی هایی برای تقویت بهره وری، کارآفرینی وبرتری شناختی است. همواره یکی از دغدغه های اصلی سیاستگذاران، مدیران و صاحبان صنایع بزرگ و کوچک قابلیت های مهندسین بوده است. در چند دهه گذشته، رهبران و رؤسا در دانشگاه، صنعت و دولت به ضرورت انجام اصلاحات در آموزش های مهندسی پی برده اند . انتقاد ضمنی به آموزش مهندسی کنونی به جهت اولویت دادن به آموزش های نظری، ازجمله ریاضیات، علوم پایه و عدم توجه بر مهارت هایی مانند طراحی، کار تیمی و ارتباطات است. رویکرد سی.دی. آی.او بر اساس نظر ذینفعان جهت شناسایی احتیاجهای یادگیری دانشجویان در یک برنامه و ایجاد ترتیبی از تجربیات یادگیری یکپارچه برای برآورده سازی این احتیاجها بناشده است. هدف از به کارگیری این روش بهبود کیفیت و ماهیت آموزش مهندسی است.

برنامه های مهندسی در بسیاری از نقاط جهان از برنامه های درسی مبتنی بر عمل به مدل مهندسی مبتنی بر علوم تغییر یافتند. نتیجه ناخواسته این تغییر کاهش ارزش درک شده مهارت ها و ویژگی های کلیدی کار مهندسی است .برای از بین بردن این تنش، ابتکار سی.دی. آی.او معرفی گردید. این آموزش بر اصول تأکید دارد و درزمینه ادراک، طراحی، پیاده سازی، و بهره برداری از محصولات، فرآیندها و سامانه ها قرار می گیرد.

ویژگی اساسی رویکرد سی.دی. آی.او این است که تجربیات یادگیری با تأثیر دوجانبه ایجاد می نماید که یادگیری عمیق اصول فنی و مجموعه مهارت های عملی را ارتقاء می دهند. در این روش از شیوه های آموزشی مدرن، روش های تدریس نوآورانه، و محیط های یادگیری نو برای ارائه تجربیات یادگیری جهان واقعی استفاده می گردد. این تجربیات یادگیری عینی یک چارچوب شناختی برای یادگیری اصول فنی ایجاد می نمایند و منجر به یادگیری مهارت های فردی و بین فردی و مهارت های ایجاد محصول، فرآیند، و سامانه (سیستم) می گردند.

توسعه و پیاده سازی رویکرد سی.دی. آی.او در دانشگاه صنعتی چالمرز در گوتنبرگ، مؤسسه سلطنتی فناوری(کی.تی.اچ) در استکهلم، دانشگاه لینشوپینگ (ال.آی.یو) در لینشوپینگ و مؤسسه فناوری ماساچوست(ام.آی.تی) در کمبریج، ماساچوست آغاز شد. ابتکار سی.دی. آی.او کوشش می نماید فرآیند اصلاح آموزش مهندسی را در سراسر جهان راهنمایی نموده و به آن سرعت بخشد. این رویکرد تجویزی نیست بلکه کوشش می گردد مبانی این رویکرد با برنامه­ها و اهداف مربوط به آن کشور، دانشگاه، ملیت و زمینه های رشته ای گوناگون سازگار گردد.

این کتاب راهنمائی است عملی، که اطلاعات کافی به منظور آشنایی با منطق، فلسفه و رویکرد سی دی ای او در اختیار خواننده قرار می دهد و بعلاوه فرایند تکاملی آن در زمینه های تاریخی و اجتماعی گوناگون را به تصویر می کشد. فصل اول کتاب با مقدمه آغاز می گردد. فصل دوم به آنالیز دقیق ابتکار سی.دی. آی.او می پردازد. این فصل اهداف، منظره و پایه های آموزشی رویکرد سی.دی. آی.او و عناصر ضروری اجرا را به خواننده منتقل می نماید. فصل سوم فرآیند شناسایی مهارت های مطلوب در یک مهندس و پیامدهای یادگیری برای دانشجویان شرکت نماینده در برنامه ها را به تصویر می کشد. فصل های چهارم تا ششم به آنالیز برنامه های آموزشی، محیط های کاری و جنبه های تدریس و یادگیری این رویکرد می پردازد. فصول هفتم تا نهم ارزیابی برنامه، سنجش دانشجو و فرآیندهای اجرا را بحث می نماید. فصول نهائی سعی می نماید مفاهیم تغییر را بیش ازپیش به خواننده منتقل و نگرشی آگاهانه در قبال تحولات آینده در وی ایجاد کند.

حسین معماریان استاد دانشکده فنی دانشگاه تهران هم در پیشگفتاری بر این کتاب نوشته است: بخش زیادی از زندگی حرفه ای من در قرن بیستم، یعنی قرن فیزیک، الکترونیک، ارتباطات و حمل ونقل با سرعت بالا، سپری شد. اکنون همه ما و مخصوصاً دانشجویان ما از امتیاز زندگی در شرایط گذر به قرن 21، که، به نظر، قرن زیست شناسی و اطلاعات است، برخورداریم.

وقوع این شیوه گذار، زمان مناسبی برای بازنگری در آموزش مهندسی است. وقتی به 35 سال پیش که استاد مهندسی بودم نگاه می کنم، متوجه می شوم بسیاری از چیزها به طور قابل توجهی تغییر نموده، و در عین حال، بعضی از چیزها هم اصلاً تغییری ننموده است. چالش هایی که در طی 35 سال گذشته در آموزش مهندسی با آن روبرو بوده ایم، شامل مواردی همانند مجذوب کننده تر کردن سال اول دانشگاه، ابلاغ آنچه مهندسان در عمل انجام می دهند و غنی کردن تنوع انسانی در فضای کاری مهندسی است. دانشجویان باید بیاموزند که چگونه علوم فیزیکی، علوم زندگی و علوم اطلاعاتی را در مقیاس های نانو، مزو، خرد، کلان با یکدیگر ترکیب نمایند؛ اخلاق حرفه ای و مسئولیت پذیری اجتماعی را در خود ایجاد نمایند؛ خلاق و نوآور باشند و قدرت نوشتار و ارتباط خوبی داشته باشند. آنها باید آمادگی زندگی و کار به عنوان شهفرایندان جهانی را داشته باشند و درک نمایند که چگونه مهندسان به جامعه یاری می نمایند. بعلاوه باید درک اساسی از فرایندهای تجاری داشته باشند؛ در توسعه محصول و ساخت فراوری باکیفیت بالا مهارت داشته باشند و بدانند که چگونه سامانه های پیچیده مهندسی را درک، طراحی، پیاده سازی و از آنها بهره برداری نمایند. ضروری است که دانشجویان به طور فزاینده ای این امور را در چارچوبی از توسعه پایدار انجام دهند و آمادگی کار و زندگی را به عنوان شهفرایندان جهانی داشته باشند. بعضی ممکن است این را هدفی بلند پروازانه و شاید حتی غیرممکن بدانند.

اما آیا واقعاً این طور است؟ من با دانشجویانی در دانشگاه ام آی تی و دیگر دانشگاه ها روبه رو شدم که قادر بودند همه این موارد و بلکه بیشتر از آنها را انجام دهند. بنابراین، ما باید دیدگاه های خود را در سطح بالا نگه داریم. اما چگونه می خواهیم تمامی این مسایل مربوط به تدریس و یادگیری را تکمیل کنیم؟ چه چیزی ثابت به جای مانده است؟ و چه چیزی ضروری است تغییر کند؟

همان طور که درباره چالش های پیش رو تفکر می کنیم، مهم است که به یاد داشته باشیم که بعضی از چیزها ثابت هستند. برای مثال، دانشجویان تحت تأثیر اشتیاق، کنجکاوی، مشغولیت و آرزوها هستند. اگرچه ما به طور دقیق نمی دانیم چه چیزی باید به آنها تدریس گردد، می توانیم بر روی محیط و زمینه یادگیری و هم نیروها، ایده ها، الهام ها و شرایطی اختیار ده که در معرض شان قرار می گیرد، متمرکز شویم.

مورد دیگر، احتیاج دانشجویان به اکتساب مبنایی درست از علم، مبانی مهندسی و قابلیت های تحلیلی است. از دیدگاه من، درک عمیق مبانی همچنان مهم ترین چیزی است که باید فراهم سازیم. بخش زیادی از دیدگاه کنونی ما در خصوص مبانی مهندسی از آنچه به طورمعمول انقلاب علم مهندسی نامیده می گردد، شکل گرفته است. این انقلاب تا حد زیادی به وسیله هیئت علمی دانشگاه ام آی تی که، بر اساس تجارب به دست آورده از توسعه سامانه های راداری در طی جنگ جهانی دوم، روشی کاملاً متفاوت برای تدریس و شیوه عملی مهندسی ایجاد نموده بودند، دامن زده شد. میراث قوی این دوره که بسیاری از دانشگاه های مهم در آن شریک هستند، آموزش نو مهندسی بود که بیش از پدیده شناسی ریزبینانه سنتی، نمودارها، کتابچه ها و قواعد، برمبنای معلم بنا نهاده شده بود. علم مهندسی نو احتیاجمند تجهیزات و کتاب ها و آزمایشگاه های نوی بود. با این وجود، هدف سازندگان این منظره آموزش مهندسی آن نبود که هیجان و اشتیاق دانشجویان را تغییر دهند، فرصتی برای طراحی و ساخت برای دانشجویان فراهم آورند و یا احتیاج به کار تیمی و اخلاق را ترویج نمایند بلکه کوشششان در جهت غنی کردن تجربه دانشجویان بود. ضروری است که آموزش مهندسی را موردبازنگری قرار دهیم و توازن نوی پیدا کنیم.

من شاید فردی با فکرهای قدیمی و کهنه باشم اما، هنوز هم معتقدم که درس هایی که به خوبی درک و ایراد شده باشد، تجارب فوق العاده ای برای یاددهی و یادگیری هستند. آنها هنوز هم صندلی خود رادارند. بااین وجود، باید اذعان کنم که نکته باارزشی در گفتار یکی از دوستان فوق العاده من به نام موری گلمان، برنده جایزه نوبل فیزیک سال 1929، وجود دارد که می گوید ما احتیاجمند آنیم که به صورت مرحله به مرحله بر روی یک جهت معین حرکت کنیم تا به مقصد برسیم. آموزش دادن استودیویی، طرح (پروژه) های گروهی، جلسات آزاد، حل مسایل، یادگیری تجربی، و وارد شدن به پژوهش باید بخش های جدایی ناپذیر آموزش مهندسی باشند.

فلسفه رویکرد سی.دی. آی. او برای آموزش مهندسی دربرگیرنده این ویژگی های اساسی آموزش مهندسی مدرن است: ایجاد انگیزه برای آنچه مهندسان انجام می دهند، یادگیری عمیق مبانی، مهارت ها و آگاهی از این که مهندسان چگونه به جامعه یاری می نمایند. این شیوه به گونه ای تدریس می گردد که شور و اشتیاق در دانشجویان ایجاد می نماید. من شما را تشویق می کنم که درباره این رویکرد یکپارچه مطالعه کنید و بیندیشید که چگونه این رویکرد می تواند بر شیوه آموزش مهندسی در دانشگاه شما اثر بگذارد.

کتاب بازاندیشی آموزش مهندسی رویکرد CDIO نوشته ادوارد کراولی، یوهان مالمکوویست، سورن اوستلوند و دوریس برودوئر به ترجمه حسن محجوب عشرت آبادی، یعقوب انتظاری و حسین معماریان با در 374 صفحه به بهای 115 هزار تومان از سوی موسسه پژوهش و برنامه ریزی آموزش عالی منتشر شده است.