تخفیف های نامتعارف کتاب و پایمال شدن حق نویسندگان و مترجمان - مجله سلنا

محمد حسینی، نویسنده، ویراستار، یکی از موسسان کتاب فروشی و انتشارات چهل کلاغ، نبود اراده برای جمع آوری بساط قاچاقچیان که با پایمال کردن حقوق نویسندگان و مترجمان واقعی آثار، اقدام به ارائه تخفیف های نامتعارف در بازارهای غیررسمی می کنند، عاملی خطرناک در نابودی انگیزه فعالان حرفه ای نشر؛ از جمله ناشران و کتاب فروشان برای ارائه کتاب های ارزشمند می داند.

نظر شما به عنوان یک نویسنده برای فروش کتاب هایتان با تخفیف چیست؟ آیا تمایل دارید کتاب های شما در سایتی که به صورت دائم کتاب ها را با تخفیف می فروشد، فروخته بشود؟

ماجرای یک سایت که دائم تخفیف می دهد، موضوعی چند وجهی است؛ زیرا به هرحال کتاب می فروشد؛ یعنی کتابی که در فرایندی قانونی و اخلاقی منتشر شده است در آن سایت عرضه می شود. کتاب ها با قرارداد و حساب شده فروخته می شوند. مساله پنهانی در این فرایند نیست. این توافقی است که ناشر با پخش کننده دارد. باید توجه داشت فعالیت برخی از این سایت ها با شرکت های پخش تفاوت دارد؛ آن ها چک های بلند مدت تری نسبت به آنچه پخشی ها می گیرند، به ناشران می دهند و درصد تخفیف بیشتر از آن ها دریافت می کنند. در نتیجه امکان تخفیف دارند. این تجارت است و باید مورد بررسی اقتصادی قرارگیرد.

نکته مهم اینجا قاچاق کتاب است. ما در کشوری زندگی می کنیم که اداره تعزیرات دارد و سفت و سخت بر فروشگاه ها نظارت می کند. این اداره از فروشنده برگ سبز کالا درخواست می کند، مراحل اداری سختی هم در آن مطرح است. همچنین مرکزی برای برخورد با قاچاق داریم که فعال است. عجیب است با اینکه اداره و سازمان این مسائل در کشور وجود دارد، کنار تمام خیابان های تهران از ونک، تجریش انقلاب امکان فروش کتاب قاچاق وجود دارد که رسما کتاب قاچاق می فروشند.

قاچاق فروشی ویژگی تعیینی دارد و آن، فروش مخفیانه و یواشکی است، تا به محض رسیدن ماموران، فروشندگان بتوانند بساط خود را جمع کنند و بفرایند. اما محیط به قدری برای قاچاقچیان کتاب امن شده که 1000 عنوان کتاب را روی زمین می چینند و با تخفیف می فروشند. این کتاب ها نه تنها قاچاق اند، بلکه دزدی رسمی از نویسندگان و ناشران داخل کشور هستند. نبود اراده برای مقابله با این موضوع عجیب است درحالی که فروشندگان میوه و سبزی را کنار خیابان بیچاره می کنند. چرا این فرایند نباید من را به این فکر بیاندازد که سیاست های موجود به نابودی نویسنده، ناشر، کتاب فروش، مترجم و تفکر می انجامد؟

دزد نباید احساس امنیت کند

استفاده کلمه قاچاق برای این مساله درست است؟

وقتی از کلمه قاچاق استفاده می شود که کالای خارجی به صورت غیرقانونی وارد کشور شده است. برای مثال کالای زیان رسانی مانند مواد مخدر تولیدشده و یواشکی توزیع می شود. اما تولید و توزیع کتاب های قاچاق، تماما مصداق دزدی است. برخی از روی کتابی که ناشر برای ترجمه آن هزینه پرداخت کرده است، کپی برداری و چاپ می کنند. گروهی در بساط کنار خیابان عین کتابی را که در کتاب فروشی فروخته می شود، می فروشند که در این فرایند کلی هزینه حذف شده است، به همین دلیل می توانند با قیمت خیلی کمتر بفروشند.

دزد همیشه وجود دارد، اما نباید احساس امنیت کند اما بساط ی ها و فروشندگان کتاب های قاچاق در کنار خیابان ها، احساس امنیت می کنند. آن ها این کتاب ها را کنار خیابان می فروشند، در حالی که نهاد و سازمان های مسئول، به این فرایند رسیدگی نمی کنند. من نمی پذیرم که نمی توان آن ها را جمع کرد. سطح امنیت برای آن ها تا حدی است که در ایستگاه های مترو اقدام به دایر کردنت غرفه و فروش کتاب با تخفیف 50 درصد می کنند. این درحالی است که شهرداری باید پشت و پناه شهفرایندان باشد! مردم باید بدانند کتاب هایی که با تخفیف 50 درصد یا بیشتر فروخته می شود، همه دزدی اند. ناشران این کتاب ها از دیوار نویسنده، مترجم، ناشر و... بالا رفته اند و این خیلی عجیب است که کمترین برخوردی با آنان نمی شود. آیا مسئولان مترو وقتی میزی را اجاره می دهند، نمی پرسند که چه چیزی رویش فروخته خواهدشد؟ این فرایند چه تفاوتی می کند با اینکه شهرداری به دزدان اتومبیل مردم یا کسانی که از پشت در خانه ها کفش می دزدند، فضایی برای فروش ارائه بدهد؟

هیچ کس حق ندارد مردم را مقصر بداند

آیا می توان از مردم انتظار داشت تا از بساطی هایی که کتاب قاچاق می فروشند، خرید نکنند؟

اینجا هیچ کسی حق ندارد مردم را مقصر بداند. مخاطب احساس کرده است با خرید کتاب کار فرهنگی می کند. مردم نوکِ سوزنی مقصر نیستند. افرادی که مسئول مبارزه با دزدی و قاچاق هستند، باید جوابگو باشند. این فرایند بر چرخه نشر تاثیر منفی دارد، زیرا خرید از کتاب فروش کمتر می شود؛ کتاب فروشی که موظف است کالای قانونی بفروشد. ناشری که زحمت کشیده رغبتش را از دست می دهد، مترجم و نویسنده که زحمت کشیده انگیزه اش را از دست می دهد، زیرا هر قدر کار در حوزه نشر فرهنگی باشد، کرایه خانه و تاکسی، سنگینی تورم و مرغ کیلویی 60 هزار تومان برایشان وجود دارد.

در روزهای گذشته یک فروشگاه مجازی همیشه تخفیف که کتاب هم می فروشد، از فروش بالای کتاب هایش که با تخفیف های بالا (تا 70 درصد) خبر داد. تعیینا نظرتان درباره این مورد چیست؟

این سایت با افتخار نوشته بود در یک روز 500 هزار جلد کتاب فروخته است، اما به نظر من کار آن ها مصداق تخلف و دزدی بود. وقتی کتابی که با 50 درصد تخفیف یا بیشتر فروخته می شود، بدون شک تخلفی رخ داده است.

کتاب باید ویترین داشته باشد

این توجیه هم وجود داشت که کتاب های ناشران معتبر هم در این سایت فروخته می شود و دلیل ارائه تخفیف، انبارگردانی بوده و سایت مورد اشاره به این دلیل توانسته تخفیف ارائه بدهد؛ یعنی سودش را از فروش های دیگر تامین می کند.

همیشه افرادی که می خواهند تخلف بزرگی کنند، چند کار درست هم کنارش انجام می دهند. مگر چند جلد کتاب های فروخته شده، کتاب ناشران معتبر بوده است. مسئولان این سایت اعلام کردند، نیم میلیون کتاب در روز فروخته اند اما با فروش کتاب های ناشران معتبر به نوعی سر آن ها هم کلاه گذاشته است. معادلات تولید و فروش کتاب این را می گوید که هرکس به جز ناشر کتاب، بتواند کتابی را با تخفیف بالای 30 درصد بفروشد، متخلف است. در این کشور نزدیک 20 هزار ناشر و کمتر از 1500 کتاب فروشی داریم. همین آمار نشان دهنده مشکل در حوزه نشر است.

مسئولان این سایت حتی توجه ندارند که این کار فرهنگی نیست، کتاب باید ویترین داشته باشد. اینکه حجم بالایی از آن در یک روز فروخته بشود، کمکی به چرخه نشر نمی کند. باید ویترین کتاب فروشی داشته باشم. این طور اقدامات ویترین کتاب فروشی را نابود می کند. باید 5000 نسخه از این 500 هزار نسخه در کتاب فروشی چهل کلاغ فروخته می شد.

مردم نوک سوزنی مقصر نیستند

چگونه باید جلوی این فرایند گرفته شود؟ شما گفتید که مردم مقصر نیستند، پس ناشران و مسئولان باید اقدامی انجام بدهند؟

متهم کردن مردم در هر مساله به یک سنت در جامعه ایران تبدیل شده است. مردم تقصیر ندارند، آن ها قوانین را تعیین نمی کنند. مردم از هیچ کدام از جزئیات کتابی که کنار خیابان فروخته می شود، با خبر نیستند. کسی که این فرصت را مهیا می کند تقصیرکار است.

ناشران برای حل این مساله، بسیار دور هم جمع شده اند، نامه نگاری و پیگیری زیادی شده است. اوایل انقلاب دهه 60 و 70 دستفروشان کنار خیابان، کتاب هایی را می فروختند که در کتاب فروشی ها موجود نبود و مجموع آن ها 200 عنوان هم نمی شد. اما این روزها کتاب های صد سال تنهایی، دو قرن سکوت، خرمگس و ... چاپ و در کتاب فروشی فروخته می شود، کتاب هایی که در بساط کنار خیابان و مترو فروخته می شود، نسخه اصل نیست و آن ها کپی کتاب چاپ شده را می فروشند.

حتی دیدم سی.دی با عنوان 100 رمان تقدیرشده ایرانی را با قیمت 15 هزار تومان می فروشند. این دزدی است اما اگر مردم آن را بخرند نوک سوزنی مقصر نیستند، مسئولان مقصرند. چطور وزارت فرهنگ و ارشاد می تواند کلمه به کلمه کتاب را به دقت بررسی کند اما نمی تواند با فروش غیرقانونی کتاب برخورد کند؟ این وزارتخانه نمی تواند یک نفر را در میدان انقلاب و مراکز مسئول بازرسی فعالیت دست فروشان بکند؟ فردی باید بازرس باشد، در منطقه بچرخد و اختیار این را داشته باشد که به نیروی انتظامی زنگ بزند و از فعالیت این افراد جلوگیری کند.