معرفی آقطی سیاه و خواص درمانی آن - مجله سلنا

نویسنده: صمصام صانعی

نام علمی:

Sambucus nigra L.، نام فرانسه Sureau noir و نام انگلیسی آن Common elder می باشد. نام های دیگر آن به فارسی، عربی و در کتب طب سنتی، انگورکولی، خمان، خُمان کبیر، سبوقه، دارگِن و پَلَم نامیده شده است.

تیره گیاه:

شوند Caprifoliceae

نوع گیاه:

درخت یا درختچه

معینات ظاهری:

درخت یا درختچه ای است چند ساله به ارتفاع حدود 10 متر، پوست تنه درخت دارای شیارهای طولی و ابتدا سبز و به مرور زمان قهوه ای یا خاکستری کمرنگ می گردد. برگ های آن مرکب از چندین برگچه بیضویِ دندانه دار، نوک تیز و سبز رنگ می باشند. گلهایش به حالت خوشه ای، به صورت چتر مرکب و دارای جام هستند. رنگ گلها ابتدا سفید و به تدریج متمایل به زرد می گردد. در جام گل ها تخمدانی وجود دارد که پس از رشد و نمو به میوه ای به صورت سته تبدیل می گردد. رنگ میوه پس از رسیدن سیاه و داخل میوه شیره ای قرمز رنگ مایل به بنفش وجود دارد.

طبیعت میوه:

طبق نظر حکمای طب سنتی طبیعت آن سرد و خشک است.

رویش جغرافیایی:

اغلب در اروپا، آسیا، آفریقا و در ایران هم در نواحی جنگلی استان های شمالی، شمال غربی و همدان انتشار دارد.

ترکیبات شیمیایی و مواد موجود در میوه و قسمت های دیگر گیاه:

میوه: قند، اسانس، نوعی ماده تلخ، موم، صمغ، نوعی رزین، والرینیک اسید، استیک اسید، تانیک اسید، وینیک اسید، یک ماده قرمز رنگ، پنتوزان و تیروزین در آن یافت شده است. در سایر قسمت های گیاه خصوصاً گلها: اسانس، تانن، نوعی رزین، کولین، قند، موسیلاژ، اسید مالیک، والرینیک اسید، وینیک اسید، یک ماده رنگی و ساپونین در آنها معین شده است.

بخش مورد استفاده:

پوست داخلی ساقه (پوست ثانوی)، برگ، گل و میوه.

نحوه مصرف:

به طور معمول قسمت های مختلف درختچه را به صورت دم نموده یا جوشانده استفاده می نمایند و در طب سنتی برای درمان بیماری ها نحوه و میزان مصرف را پزشک تشخیص داده و تجویز می نماید.

خواص درمانی پوست ساقه (پوست ثانوی):

افزاینده ترشح ادرار، مسهل و دفع نماینده مواد زائد بدن می باشد. شیره تازه پوست ساقه برترین دارو برای دفع آب از بافت های بدن است. ضمناً جوشانده آن تسکین دهنده ناراحتی های کچلی و برای برطرف کچلی، تحریکات جلدی و خارش هم مفید می باشد. مؤثرترین عضو گیاه از نظر درمانی به تعداد می آید. طعم آن ابتدا ملایم است ولی تدریجاً تلخ، تند و تهوع آور می گردد.

تذکر:

استفاده از پوست ساقه بیش از حد مجاز سبب بروز ناراحتی هایی از جمله قی، ضعف عمومی و رخوت و سستی در بدن می گردد.

خواص درمانی برگ:

ملین و برطرف نماینده یبوست مزمن اشخاص سالخورده که بر اثر عدم فعالیت انقباضات روده در آنها به وجود می آید. ضد اسهال های ساده و ضماد برگ ها مسکن دردهای بواسیری می باشد. گرد خشک شده برگ ها به صورت استنشاق هم جلوگیری نماینده از خونریزی بینی است.

خواص درمانی گل:

دم نموده یا جوشانده گل ها خارج نماینده سنگ کلیه و مثانه، شیرافزا، معرق و برای سرماخوردگی مؤثر می باشد. ضمناً برای گریپ، آنفولانزا، نزله های دستگاه تنفسی، روماتیسم، نقرس، تب های دانه ای، آنژین، برونشیت، ذات الجنب، صرع، حبس البول و بیماری های کلیه و مجاری ادراری هم مفید است. در استعمال خارجی جوشانده گل ها استفاده به صورت بخور برطرف نماینده ورم لوزتین، بیماری های ریوی و خارج نماینده اخلاط چسبناک می باشد. ضمناً جوشانده گل ها به صورت کمپرس برطرف نماینده اگزما و باد سرخ است. از گل های درخچه لوسیون های مختلفی هم به دست می آورند.

خواص درمانی میوه:

ملین، مسهل، ادرارآور، مسکن دردهای روماتیسمی، ضد استسقاء و برای روماتیسم مفصلی حاد مفید می باشد. خوردن میوه و مالیدن آن به کف سر باعث بلند و سیاه شدن مو می گردد.

منبع مقاله :

صانعی، صمصام؛ (1395)، طبّ الصمصام -آشنایی با بیش از 400 نوع از گیاهان دارویی- (جلد دوم)، تهران: انتشارات حافظ نوین، چاپ اول.

منبع: راسخون