نخبه ها در دوراهی ماندن و رفتن - مجله سلنا

به گزارش گروه رسانه های خبرنگاران، پدیده مهاجرت در ایران و دیگر کشورهای جهان موضوع جدیدی نیست و قرن هاست که افراد در کوشش برای زندگی بهتر از سرزمین خود مهاجرت می نمایند. با این حال در دو دهه اخیر، این پدیده در ایران نیز به وفور یاد می گردد. آقای بهرام صلواتی، مدیر رصدخانه مهاجرت، به صبح نو می گوید: با وجود مسائل ساختاری ای که در بازار کار وجود دارد؛ اما دولت توانسته ظرفیت های استارتاپی را تا حد زیادی احیا کند که سبب جذب این قشر از جامعه شده است. همچنین آقای حسینی، معاون مرکز تعاملات بین الملل معاونت علمی، درباره آخرین وضعیت نخبگان ایرانی غیرمقیم روز گذشته به رسانه ها گفت تاکنون 128 نفر از آن ها به صورت دائم بازگشته اند و 93 استارتاپ راه اندازی نموده اند.

موضوعی که بیش از خروج نیروی کار از کشور برای جامعه ایجاد نگرانی می نماید، مهاجرت نخبگان از کشور است. آمارهای زیاد و گاه متناقضی از این پدیده اجتماعی منتشر می گردد؛ اما تاکنون هیچ پژوهش جامعی در پیوند با فرار مغزها ارائه نشده است.

در شرایط کنونی که کشور نیازمند تخصص افراد نخبه و استعدادهای درخشان است، ناکارآمدی دستگاه های متولی سبب خروج این افراد به خارج از کشور می گردد. مهاجرت ها البته در این قشر اغلب با هدف ارتقای کیفیت زندگی و بهبود شرایط کاری انجام می گردد و همه این اهداف عواملی است که در کشور خودمان نیز می توان آن ها را فراهم کرد؛ به همین دلیل، بسیاری از مسائل ریشه ای در بروز این پدیده ناشی از بی توجهی به اقشار تحصیلنموده و استعداد آن هاست. اگرچه دانش آموزان و دانشجویان بااستعداد و نخبه در کشور ما در دوره های گذشته در مجامع بین المللی توانسته اند درکنار سایر کشورهای پیشرفته به رقابت های علمی بپردازند و با کسب عنوان علمی کشورمان را درخشان نمایند، رسیدگی به مسائل و دغدغه های نخبگان در کشور با وجود تمامی سفارش ها، همچنان در حد شعار باقی مانده است و همین موضوع باعث می گردد این افراد همچنان موفقیت خود را در آن سوی مرزها ببینند.

ازجمله آن ها می توان به ارتباط ضعیف میان دانشگاه و صنعت اشاره نمود که نخبگان را آزار می دهد و سبب ترک کشور می گردد؛ اما اگر شرایط خوبی در ایران فراهم باشد، میزان مهاجرت نخبه ها به مراتب کمتر می گردد. ناگفته نماند دولت با توسعه شرکت های دانش بنیان، سعی در جذب نخبگان کشور کرد تا از مهاجرت آن ها جلوگیری کند. توجه به شرکت های نوپا و استارتاپ ها نیز ازجمله آن هاست. ایران ازنظر رشد استارتاپ ها در منطقه وضعیت خوبی برای نفس کشیدن نخبگان دارد.

آقای بهرام صلواتی، مدیر رصدخانه مهاجرت و عضو هیأت علمی مؤسسه مطالعات جمعی ایران، در گفت و گو با خبرنگار روزنامه صبح نو دراین باره می گوید: هر مهاجرتی الزاما مهاجرت نخبگانی نیست و درضمن، تعریف نخبه هم در جهان بسیار متفاوت است. در ایران برای حفظ نخبگان اقدامات زیادی شده است؛ مثلا معاونت علمی ریاست جمهوری طرحی با عنوان تسهیل نخبگان متخصصان ایرانی مقیم خارج از کشور را از سال 1394 راه اندازی نموده است.

وی ادامه می دهد: البته بخشی از مسائلی که در این حوزه وجود دارند، ساختاری هستند. به طور مثال بازار کار کشور ما، بازاری با نیروهای انسانی تحصیلنموده محور نیست. صنعت کشاورزی به میزان کمی به جذب نیروهای تحصیلنموده تمایل دارد؛ درحالی که به اشباع شدگی نیروی کار تحصیلنموده رسیده که از این تعداد بخشی از آن ها به سمت مهاجرت به خارج از کشور متمایل خواهند شد؛ به همین دلیل، اتلاف مغزها صورت می گیرد.

صلواتی درادامه صحبت های خود می افزاید: وزارت کار ما چندی پیش گفت می خواهد نیروهای کار تحصیلنموده به خارج از کشور اعزام کند که این موضوع هم همان اشباع شدگی نیروی کار تحصیلنموده را می رساند. اگر این افراد بتوانند در خارج از کشور ادامه تحصیل دهند و به علم روز جهان مطلع شوند و ما زمینه های برگشت آن ها را فراهم کنیم، می توان گفت این سیاست، سیاستی هدفمند و اثرگذار است. کشور باید یا ظرفیت های جذب را فراهم کند یا زمینه های بازگشت را برای نخبه های خارج از کشور فراهم کند. معاونت علمی هم توانسته به ظرفیت های استارتاپی خود بپردازد و در این حوزه، رتبه خوبی به دست آورده ایم. کشور ما ظرفیت های زیادی دارد؛ اما کاری که هم اکنون در کشور اجرا شده است، با ظرفیت های ما فاصله زیادی دارد. باوجوداین، در توجه به درجه توسعه یافتگی و مقایسه با کشورهای همگن خود، پیشرفت خوبی نموده ایم.

آخرین آمار از بازگشت نخبگان مربوط به روز گذشته است. دیروز آقای سید علی حسینی، معاون مرکز تعاملات بین الملل معاونت علمی، درباره آخرین وضعیت نخبگان ایرانی غیرمقیم گفت: تاکنون 1280 نفر از آن ها به صورت دائم بازگشته و 93 استارتاپ راه اندازی نموده اند. به غیر از راه اندازی استارتاپ، ایجاد شرکت های دانش بنیان، همکاری با این شرکت ها، تدریس در دانشگاه ها و... از دیگر فعالیت نخبگان غیرمقیم ایرانی در کشور به شمار می رود.

سودجویی از نخبگان مهاجر

یکی از مسائلی که این روزها در رواج نخبگان و المپیادی ها مؤثر بوده، وعده های پوچ مؤسسات اعزام دانشجو است؛ مؤسساتی که همه وقت و انرژی خود را برای شناسایی این افراد و راضی کردن آن ها برای مهاجرت می گذارند. البته کم نیستند دانشجویانی که به راحتی در دام چنین مؤسساتی گیر می افتند. همین موضوع سبب شده هرازگاهی دولت این مؤسسات را رصد و مجوز فعالان غیرمجاز را لغو کند؛ به طوری که روز گذشته آقای ابراهیم حاجی زاده، مدیرکل بورس و اعزام دانشجویان خارج، درباره آخرین اقدامات درباره سامان دهی مؤسسات اعزام دانشجو به خارج از کشور به خبرگزاری مهر گفته است: 115 مؤسسه اعزام دانشجو مجوزدار در سال های اخیر به دلیل رعایت نشدن ضوابط قانونی لغو مجوز شده اند. در یک ماه گذشته نیز، هفت مؤسسه فاقد مجوز و یکی از مؤسسات مجوزدار به دلیل تخلف مجوزشان لغو شد و اداره کنترل و نظارت بر صنوف پلیس امنیت آن ها را پلمب کرد. مدیرکل بورس و اعزام دانشجویان خارج از پیگیری برای پلمب 10 مؤسسه غیرمجاز و فاقد جواز اعزام دانشجو به خارج از کشور اطلاع داد و اضافه نمود: با پلمب این مؤسسات غیرمجاز، متقاضیان به سمت مؤسسات مجوزدار راهنمایی می شوند. بااین حال، این تنها یک روی سکه است و بسیاری از استادان دانشگاه ها با این مؤسسات و حتی بعضی دانشگاه های خارج از کشور در ازای دریافت مبلغی همکاری و دانشجویان نخبه خود را به این سمت راهنمایی می نمایند.

آمارها چه می گویند؟

آخرین و جدیدترین گزارش های بین المللی نشان می دهد که ایران نه تنها در ردیف 30 کشور نخست ارسال نماینده مهاجر نیست بلکه تعداد مهاجران ایرانی بسیار پایین تر از میانگین جهانی است. طبق آمار کشورهای مهاجرپذیر در سال 2018، حدود

یک میلیون و 250 هزار نفر ایرانی که محل تولدشان ایران بوده، در خارج هستند. و در عین حال جمعیت بین المللی دانشجویان جهان حدود 5 میلیون نفر است و آمار دانشجویان ایرانی در خارج از کشور حدود

53 هزار دانشجوست، اما متاسفانه در این میان عده ای به گونه ای در رسانه ها و افکار عمومی، مهاجرت بیشتر از آمار جهانی مغزهای ایرانی را ترسیم نموده اند تا بذر ناامیدی در کشور و جامعه شیوع پیدا کند.

منبع : صبح نو

بازگشت به صفحه رسانه ها