چرا داووداغلو از حزب حاکم ترکیه اخراج شد؟ - مجله سلنا

با این حال، اخراج کسی که پیش تر سکان رهبری حزب را در اختیار داشته، اتفاق مهمی در نظام سیاسی ترکیه است و این اتفاق نشان می دهد که تحولات حزب حاکم ترکیه و معادلات سیاسی این کشور، همچنان خبرساز و پویا خواهد بود.

احمد داوود اوغلو، به خاطر هویت دانشگاهی خود به عادت ترک ها، همیشه به نام خواجه احمد خوانده می شد. خواجه در زبان ترکی استانبولی، لفظ احترام آمیزی برای استادان دانشگاه است و ارزش و اعتبار آن، بسی بالاتر از الفاظ پروفسور و دکتر است. او بر زبان های انگلیسی، عربی، آلمانی و مالایی تسلط دارد و علاوه بر تدریس در دانشگاه های ترکیه و مالزی، مدت ها عضو هیأت علمی دانشکده حرب بوده و مطالعات گسترده ای بر استراتژی سیاسی و دفاعی کشورها، انجام داده است.

به گواه فهمی کورو از رفقای قدیمی و مشترک گل و اردوغان، چندین ماه طول کشید تا عبدالله گل رئیس جمهوری و رجب طیب اردوغان نخست وزیر، توانستند داوود اوغلو را قانع کردن نمایند که از دانشگاه و انجمن های علمی گروه روابط بین الملل دل بکنَد و به دولت بپیوندد. او می خواست نیرو و توان خود را صرف تربیت شاگردانی کند که براساس ایده های داوود اوغلو، کارت های برنده ترکیه در حوزه های ژئوپلیتیک، فرهنگ و سیاست را بفهمند و یاری نمایند نقش کشورشان را در منطقه، دنیا اسلام و دنیا، ارتقا دهند. اما در هر حال، جاذبه های قدرت و روند رو به رشد حزب عدالت و توسعه نشان می داد آن یادداشت هایی که داوود اوغلو در روزنامه ینی شفق منتشر می نماید، می توانند فراتر از یک یادداشت باشند و به نقشه راه و استراتژی سیاسی و دیپلماسی ترکیه تبدیل شوند.

داوود اوغلو در حزب عدالت و توسعه، با طرح مفاهیم مهمی همچون تنش صفر با همسایگان و بازگرداندن ترکیه به میدان روابط سیاسی و مالی شرق و در عین حال ارتقای سطح روابط با غرب، اعتماد به نفس بیشتری به ترکیه و حزب حاکم بخشید، پای نخبگان را به وزارت امور خارجه و نهادهای اطلاعاتی و امنیتی ترکیه بیش از پیش باز کرد و اهمیت نفوذ ترکیه در دنیا عرب، تقویت رابطه با ایران، ضرورت حل معضل کُردها، استفاده از ظرفیت های مهم عضویت ترکیه در ناتو، پیوند و ارتباط همه جانبه با گروه های اسلامی و استفاده از ظرفیت های علمی و دانشگاهی در رشد روابط دیپلماتیک را به اهداف مهم حزب عدالت و توسعه تبدیل کرد اما با این حال، او با تمام هوش و دانش و قابلیت های علمی و فرهنگی اش، این واقعیت ساده را بخوبی درک نکرد که حزب عدالت و توسعه نیز همچون دیگر احزاب و نهادهای سیاسی خاورمیانه، فردمحور و رهبرمحور است و نباید در برابر شخص شماره یک و تصمیمات او، ایستاد! آری! قضیه چندان پیچیده نیست. او حاضر نشد همچون دیگر نخبگان آکپارتی، بر تمام تصمیمات و خواسته های اردوغان، همیشه مهر تأیید بزند. به عنوان مثال، زمانی که اردوغان رئیس جمهوری شد و داوود اوغلو از وزارت امور خارجه به نهاد نخست وزیری رفت و علاوه بر این پست مهم، رهبری حزب را نیز در اختیار گرفت، در برابر پیشنهاد اردوغان مبنی بر ضرورت تغییر نظام سیاسی از پارلمانی به ریاستی، مقاومت کرد. خودش بعدها چنین روایت نموده که بیش از سه ساعت در این مورد با اردوغان بحث و اعلام نموده که تأسیس نظام ریاستی با شرایط کنونی ترکیه منطبق نیست، البته مسأله دیگری نیز در میان بود و آن، اعتراض داوود اوغلو به فرمالیته بودن صندلی نخست وزیری بود.

اردوغان توقع داشت که داوود اوغلو پیش از اتخاذ تمام تصمیمات مهم، اول رضایت رئیس جمهوری را بگیرد. اما این رفتار در ذات داوود اوغلو نبود. برخلاف بینالی ییلدریم که بعد ازداوود اوغلو، برای هرکاری از اردوغان اجازه گرفت و نشان داد که در منش و مشی سیاسی حزب عدالت و توسعه چیزی به نام مخالفت با تصمیمات و خواسته های نفر اول، معنی ندارد؛ حزب عدالت و توسعه با اخراج احمد داوود اوغلو نشان داد که سناریوی حزب منهای اردوغان، شانسی برای تحقق ندارد و اتاق فکر آکپارتی، فعلاً به تفکر انتقادی مجال حیات و نشو و نما نمی دهد.

حالا باید به چنین پرسشی اندیشید: آیا اخراج داوود اوغلو و افرادی نظیر او به تضعیف آکپارتی می انجامد و عمر سیاسی این حزب را کوتاه می نماید؟ پاسخ این است: خیر. احمد داوود اوغلو، عبدالله گل، علی باباجان، نهاد صفر اوستون، سعدالله ارگین، بشیر آتالای و بسیاری دیگر از افرادی که از آکپارتی جدا شده اند، دارای خاستگاه اجتماعی قدرتمندی نیستند و نمی توانند بخش کثیر و قابل توجهی از محافظه کاران را زیر عَلم خود جمع نمایند. بنابراین حزب عدالت و توسعه فعلاً با دو بال توانمند پیش می رود: اولی، بال قدرت محافظه کاران و ملی گرایان و قدرت برآمده از قطب بندی های موجود. دوم، تداوم ویژگی کارآمدی اجرایی و مالی. در این صورت، حزب عدالت و توسعه، چهار سالِ بدون انتخابات پیشِ رو را نیز طی نموده و ترکیه را به ایستگاه 2023 و صدسالگی جمهوری ترکیه می رساند و در انتخابات آینده نیز که اردوغان قانوناً اجازه نامزد شدن ندارد، کوشش خواهد نمود، از میان کادرهای برتر نزدیک به اردوغان کسی را به قدرت برساند.