درباره خویشتن بینی چه می دانید؟ - مجله سلنا

به گزارش تبیان، خویشتن بینی به این معنی است که شما ظاهر و باطن خود را چگونه می بینید. خیلی از ما درباره خویشتن بینی چیز زیادی نشنیده ایم و با آن آشنا نیستیم. این مطلب راهنمایی است برای آشنایی بیشتر با این موضوع.

خویشتن بینی یعنی چه؟

معنی لغوی خویشتن ­بینی عبارت است از نظر، تصور یا تصویر ذهنی که یک شخص از خود دارد. درواقع خویشتن بینی درکی است که شما از خوددارید. به عبارت دیگر تصورات شخصی است که به مرورزمان در شما شکل گرفته است. خویشتن بینی می­ تواند بسیار مثبت باشد و به فرد در افکار و کردارش اعتمادبه نفس بدهد و یا منفی باشد و فرد را نسبت به توانایی ها و ایده­ های خود دچار شک و تردید کند.

خویشتن بینی مبتنی بر درک ما از واقعیت است که در طول زندگی ساخته شده و مانند ما تغییر می­ کند و این چیزی است که ما می ­توانیم روی آن تأثیر بگذاریم.

تفاوت خویشتن­ بینی و عزت نفس

خویشتن­ بینی باعزت نفس ارتباط زیادی دارد. در حقیقت، چگونگی دیدگاهمان نسبت به خودمان عامل تأثیرگذار و مهمی در چگونگی احسنامان نسبت به خودمان است. بااین حال، عزت نفس عمیق ­تر از خویشتن ­بینی است. عزت نفس احساس کلی احترام نسبت به خود است و شامل احساس مطلوب (نامطلوب) نسبت به خود می­ شود.

داشتن یک تصویر منفی از خود مطمئناً می­ تواند بر عزت نفس تأثیر بگذارد و داشتن عزت نفس پایین احتمالاً با یک تصویر منفی از خود همراه خواهد بود، اما خویشتن ­بینی و عزت نفس حداقل تا حدودی جنبه­ های مستقل از یکدیگر دارند

تفاوت خویشتن­ بینی و هویت

هویت هم یک مفهوم نزدیک اما بزرگ تر و جامع ­تر از خویشتن ­­بینی است. هویت، ایده کلی ما در مورد اینکه چه کسی هستیم را شامل می­ شود. اصطلاح هویت به تعریفی گفته می­ شود که برای خود ایجادشده و بر آن سوار می­ شود. به عبارت دیگر، هویت تصویر کلی است که ما باور داریم هستیم و چگونگی توصیف خود برای اطرافیان ماست- درحالی که خویشتن ­بینی یک بخش از آن تصویر کلی است.

مؤلفه ها و ابعاد خویشتن بینی

اگرچه بین متخصصان هیچ چارچوب خاصی برای جنبه­ های خویشتن ­بینی توافق نشده است، اما مؤلفه ها و ابعاد پیشنهادی مختلفی وجود دارد.

سه مؤلفه خویشتن ­بینی در هر شخص عبارت اند از:

- تصور یا برداشت فکری هر شخص از خود

- تصور یا برداشت فکری هر شخص ازآنچه دیگران نسبت به او فکر می­ کنند

- آنچه فرد دوست دارد که باشد (خود ایده آل او)

شش بُعد مختلف خویشتن­ بینی در هر شخص عبارت اند از:

- بعد جسمی: فرد ظاهر خود را چگونه ارزیابی می­کند.

- بعد روان شناختی: فرد شخصیت خود را چگونه ارزیابی می­کند.

- بعد فکری: فرد هوش خود را چگونه ارزیابی می­کند.

- بعد مهارتی: فرد مهارت­های فنی و اجتماعی خود را چگونه ارزیابی می­کند.

- بعد اخلاقی: فرد ارزش ها و اصول اخلاقی خود را چگونه ارزیابی می­کند.

- بعد جنسی: فرد چه احساسی نسبت به هنجارهای مردانه / زنانه جامعه از خود دارد.

این مؤلفه ها و ابعاد چارچوبی را ارائه می­ دهند که از طریق آن می­ توان خویشتن ­بینی را بررسی کرد، اما به یاد داشته باشید که این یک چارچوب شناخته شده و پذیرفته شده که موردقبول همگان باشد نیست، بلکه یکی از روش های ممکن تفکر درباره خویشتن ­بینی است.

ده نمونه از خویشتن ­بینی منفی و مثبت

تمایز و تشخیص بین خویشتن­ بینی مثبت و منفی بسیار آسان است.

خویشتن بینی مثبت داشتن دید کلی خوب نسبت به خود است. به نام مثال:

- خود را فردی مجذوب کننده و مطلوب می­ بینید.

- داشتن تصویری از خود به نام فردی باهوش و فعال.

- دیدن یک فرد شاد و سالم وقتی به آینه نگاه می­ کنید.

- باور به اینکه حداقل تا حدودی به نسخه ایده آل خود نزدیک هستید.

- تصور اینکه علاوه بر خودتان، دیگران هم شما را شامل موارد مثبت بالا می ­بینند.

از سوی دیگر، خویشتن­ بینی منفی عکس موارد بالاست. به نام مثال:

- خود را فردی غیر مجذوب کننده و نامطلوب می ­بینید.

- داشتن تصویری از خود به نام فردی بی­استعداد و کندذهن.

- دیدن یک فرد ناراحت و بیمار وقتی به آینه نگاه می­ کنید.

- باور به اینکه اصلاً به نسخه ایده­آل خود نزدیک نیستید.

- تصور اینکه علاوه بر خودتان، دیگران هم شما را شامل موارد منفی بالا می بینند.

اهمیت خویشتن ­بینی مثبت

خویشتن بینی غیرواقعی و اختلال خویشتن بینی

داشتن خویشتن بینی غیرواقعی و تحریف­ شده به معنای این است که شما از خود دیدگاهی دارید که بر اساس واقعیت بنا نشده است. احساس همه ما نسبت به واقعیت اندکی تفاوت دارد - شاید فکر کنیم مثلاً کمی لاغرتر یا سنگین تر از حالت واقعی هستیم - اما وقتی خویشتن بینی شما نسبت به واقعیت بسیار دور و متفاوت باشد، می ­تواند مسائل روحی و روانی جدی ایجاد کند.

در حقیقت، یک اختلال وجود دارد که محور این انحراف و تحریف است که به آن، اختلال بدریخت انگاری (BDD:Body Dysmorphic Disorder) گفته می­ شود. اختلال بدریخت انگاری نوعی اختلال تصویری از بدن است که با اشتغال فکری مداوم و مزاحم همراه با تصور نوعی نقص در ظاهر فرد شناخته می ­شود.

همه ما چیزهایی در خودمان داریم که دوست نداریم یا چیزهایی که آرزو می­ کنیم بتوانیم آن ها را تغییر دهیم و حتی ممکن است گاهی اوقات در مورد نقص خود اغراق کنیم، اما افراد مبتلا به BDD در مورد ذهنیت خود از نقایصشان در شرایط بسیار منفی و شدیدتری گیر می­ کنند. افراد مبتلا به BDD می ­توانند از هر قسمت از بدن خود بدشان بیاید، اغلب آن ها در مو، پوست، بینی، سینه یا معده خود نقصی پیدا می­ کنند اما در واقعیت، آن نقص ممکن است فقط یک نقص جزئی باشد یا حتی وجود نداشته باشد.

برخی از رفتارهای نشان دهنده BDD عبارت اند از:

- پوشش و مخفی شدن (با شرایط بدن، لباس، آرایش، مو، کلاه و غیره)

- مقایسه اجزاء بدن خود با ظاهر دیگران

- جراحی­ های مکرر

- چک کردن بیش ازحد خود در آینه

- پرهیز از روبرو شدن در آینه

- کندن پوست

- نظافت بیش ازحد

- ورزش بیش ازحد

- تعویض بیش ازحد لباس ها

خویشتن بینی بی­ ثبات و علائم آن

اگر مشکل بیشتر از یک خویشتن ­بینی شدیداً منفی (مشابه اختلال بدریختی) باشد و به شکل خویشتن بینی بی ­ثبات و ناپایدار ظاهر شود، شخص از مشکل دیگری به نام اختلال شخصیت مرزی (Borderline Personality Disorder: BPD) رنج می­ برد.

افراد مبتلا به BPD اغلب فقدان عمیقی در خویشتن بینی و خودانگاری را تجربه می ­کنند. ممکن است احساس کنند که نمی­ دانند چه کسی هستند و ممکن است درک آن ها از هویت خود باگذشت زمان بسیار تغییر کند. چنین افرادی حتی ممکن است در شناخت و درک خود درگذشته، حال و آینده به نام یک شخص واحد دچار مشکل شوند.

این به نام اختلال در هویت شناخته می­شود: خویشتن ­بینی بی ­ثبات یا احساس ناخوشایند شدید و مداوم. این اختلالات شامل شخصیت، افکار، احساسات و رفتار شما می­ شود که متناسب با شرایط تغییر می­ کند. همه­ افراد تا حدی این کار را انجام می ­دهند، اما افراد مبتلا به BPD اغلب خود را در معرض تغییرات عمده­ای در هویت می­ بینند.

به طورکلی علائم مرتبط با خویشتن ­بینی ناپایدار و BPD عبارت اند از:

- مشکل در احساس همدلی با دیگران

- احساس انزوا، کسالت و پوچی

- ترس مداوم از رها شدن و طرد شدن، شامل واکنش های عاطفی شدید نسبت به ترک واقعی و حتی احتمالی

- تاریخچه روابط ناپایدار که می­ تواند به شدت از عشق شدید و ایده آل سازی به نفرت شدید تغییر کند

- حالات شدیداً متغیری که می­ توانند چندین روز یا فقط چند ساعت ادامه داشته باشند

- احساس شدید اضطراب، نگرانی و افسردگی

- رفتارهای آنی، پرخطر، خود تخریبی و خطرناک مانند رانندگی بی پروا، سوءمصرف مواد مخدر یا الکل

- خصومت

- برنامه ­ها، اهداف و آرزوهای شغلی ناپایدار

خویشتن بینی پایین و افسردگی

همانطور که انتظار دارید، خویشتن ­بینی پایین هم می ­تواند یک عامل محرک و یا محصول افسردگی باشد. وقتی از خود احساس بدی داریم، طبیعی است که برداشت ما از خود هم ممکن است از آن متأثر شود. به همین ترتیب، وقتی خویشتن ­بینید ضربه می­ خورد منجر می­ شود به اینکه نسبت به خود و زندگی خود احساس خیلی بدی پیدا ­کنیم.

یک درمان مؤثر افسردگی شامل برخی از کارها در زمینه ایجاد، حفظ و بهبود خویشتن ­بینی می­شود و از آنجا که ارتباط خویشتن ­بینی و افسردگی بسیار نزدیک است، بنابراین بهبود خویشتن­ بینی هم می­ تواند درمان را تقویت کرده و به شما کمک کند تا احساس شادی و سلامت بیشتری داشته باشید.