کشت دوم؛ از وعده تا عمل - مجله سلنا

به همین دلیل چند سال است که جهاد کشاورزی، ترویج کشت دوم یعنی راتون را به عنوان کشتی پرمحصول و کم هزینه تر از کشت اول در شالیزارهای گیلان در دستور کار قرار داده است، اما هنوز در بیشتر زمین های مستعد کشاورزی گیلان فقط کشت اول انجام می گردد و زمین های حاصلخیز در بقیه ایام سال بدون استفاده رها می شوند.

• اولویت اقتصادی جهاد کشاورزی

سال گذشته معاون بهبود فراوریات گیاهی سازمان جهاد کشاورزی گیلان گفته بود که کوشش های زیادی شده تا کشاورزان با مزیت های کشت دوم مطلع شوند. لیلا بذرکار توسعه کشت دوم را با توجه به این که فراوری در واحد سطح را افزایش می دهد و سبب افزایش درآمد کشاورزان می گردد، از اولویت های اقتصادی جهاد کشاورزی برشمرد و اظهار امیدواری کرد که کشت دوم بیشتر مورد توجه کشاورزان قرار بگیرد.

وی بر این موضوع نیز تاکید نموده بود که به دلیل محدودیت مالکیت زمین های کشاورزی گیلان، تنها راه نجات کشاورزی و مقرون به صرفه کردن آن، انجام کشت های متفاوت و ترکیبی در مزارع تحت عنوان کشت دوم است و این مهم فقط اراده کشاورزان گیلانی را می طلبد. گیلان دارای 238 هزار هکتار زمین شالیزاری است که بخش قابل توجهی از آن پس از برداشت برنج در نیمه دوم سال بدون استفاده رها می گردد. سال گذشته در 17 هزار هکتار از شالیزارهای رشت پرورش راتون انجام شد.

اکنون نیز یکی از دغدغه های متولیان کشاورزی استان این است که کشاورزان گیلانی برای بهره وری از زمین های خود اقدام به کشت دوم نمایند؛ موضوعی که اغلب به فراموشی سپرده می گردد و پس از درو برنج بسیاری از کشاورزان توجهی به آن نمی نمایند؛ در حالی که بهره اقتصادی کشت دوم بالاست و مسئولان نیز بر این موضوع تاکید دارند، چه دلیلی باعث می گردد که کشاورزان تمایلی به توسعه درآمد خود به وسیله کشت دوم نداشته باشند؟ با بعضی از افرادی که در این زمینه مسئولیتی دارند یا فعالیت می نمایند گفت وگو کردیم که در ادامه می خوانید.

• دلایل بی رغبتی کشاورزان به کشت دوم

کارشناس مرکز خدمات جهاد کشاورزی گیلان با بیان این که مهم ترین مزیت کشت دوم یا راتون بالارفتن درآمد برنجکاران است، اظهار کرد: باروری بهتر زمین به علت کشت راتون در فصل بعدی کشت به سود کشاورزان است. بهترین زمان برای کشت راتون میانه های مرداد و بعد از برداشت کشت اول برنج است. شیرین نوذری اضافه نمود: در صورتی که بارندگی ها مناسب باشد یا برای شالیزار آبدهی مناسبی صورت گرفته باشد، خوشه دهی راتون در اوایل مهر اتفاق می افتد. کشت راتون بر اساس تقویم زراعی و مدیریت مناسب زمین ها در جلوگیری از آفت زدگی، موجب می گردد ساقه های برنج در راتون بهتر از کشت اول خوشه زنی داشته باشند.

این کارشناس کشاورزی، مسائل اقتصادی کشاورزان برای تامین نهاده ها از جمله کود شیمیایی، ریسک بالای کشت دوم در شرایط آب و هوایی استان، بیمه نبودن محصولات کشاورزی و کمبود ماشین آلات کشاورزی را از جمله عوامل بی رغبتی کشاورزان برای کشت راتون دانست. وی گفت: به دلایل فرهنگی و سنتی، کشاورزان اعتقاد دارند زمین های شالیزاری بعد از برداشت برنج به حیوانات و دام ها تعلق دارد و کشاورزانی که کشت دوم انجام می دهند، افرادی زیادی خواه هستند. علاقه به کشت سایر محصولات از جمله باقلا سبز بعد از برداشت برنج هم دلیل دیگر بی میلی برای کشت دوم در بسیاری از کشاورزان است.

• چالش های پیش روی کشاورزان

نوذری اعلام کرد: یکی دیگر از چالش های پیش روی کشت راتون در مزارع استان، رهاسازی دام هاست. اگر کشاورزی قصد کشت دوم را دارد، حتما باید شالیزار خود را با سیم خاردار محصور کند که این کار هزینه بردار است. با وجود بالا رفتن قیمت زمین و افزایش هزینه های داشت و برداشت و کوشش های مروجان شاهد افزایش استقبال از کشت راتون هستیم.

کارشناس مرکز خدمات جهاد کشاورزی گیلان یکی از سیاست های وزارت جهاد کشاورزی برای بازدهی بیشتر و بهره وری از اراضی کشاورزی را انجام کشت های با سود بالا بعد از برداشت برنج مطرح کرد و گفت: در حال حاضر کشت کلزا به عنوان کشت دوم جزو سیاست های جهاد کشاورزی است. با توجه به وابستگی کشور به واردات روغن روی کشت کلزا تاکید زیادی شده است، اما کشت کلزا شرایط خاصی احتیاج دارد و به دلیل ریزدانه بودن و احتیاج به یک زمین مناسب و غیرآبگیر، مورد علاقه کشاورزان گیلانی نیست. کوچک و قطعه قطعه بودن اراضی و احتیاج به تجهیزات مخصوص برای کشت این گیاه روغنی از دلایل بی رغبتی کشاورزان استان است.

وی با بیان این که در کلاس های ترویجی همیشه فواید کشت راتون به کشاورزان گوشزد می گردد، اظهار کرد: همکاری بانک ها در اعطای به موقع وام به کشاورز در زمان کشت و برداشت و همچنین توزیع بذر و نهاده مناسب می تواند انگیزه آنها را برای کشت راتون تقویت کند. متاسفانه عملی نشدن وعده های بانک ها هم موجب بی انگیزگی کشاورزان شده است.

• کشت دوم، تعهد جهاد کشاورزی است

رئیس سازمان جهاد کشاورزی گیلان نیز با بیان این که کشت دوم یکی از احتیاجهای گیلان است و باید برای ترویج آن کوشش بیشتری گردد، به خبرنگاران گفت: برنج به عنوان یک محصول استراتژیک در گیلان با کیفیت خوب در حال فراوری است. علی درجانی اضافه نمود: یکی از برنامه ها و سیاست های سازمان جهاد کشاورزی به ویژه در خصوص محصول استراتژیک برنج پیگیری برای اصلاح، توسعه و ترویج ارقامی است که آب کمتری مصرف نمایند و زودرس باشند تا زمین برای کشت دوم نیز آماده گردد. توسعه کشت دوم در اراضی شالیزاری از تعهدات جهاد کشاورزی است که به ترویج احتیاج دارد. وی اظهار کرد: پیش بینی می گردد در امسال از 238 هزار هکتار اراضی شالیکاری استان بیش از یک میلیون و 200 هزار تن شلتوک برداشت گردد. بیش از 750 هزار تن برنج سفید از این میزان شلتوک استحصال خواهد شد.

• هزینه های بالای فراوری برنج

یک کشاورز گیلانی که در شهرستان شفت مزرعه دارد در خصوص دلایل بی رغبتی کشاورزان گیلانی به کشت دوم گفت: زمین های بسیاری از کشاورزان زیر یک هکتار است، اما همان را هم با قرض و بدهی کاشت و در نهایت برداشت می نمایند. با این وضعیت چگونه مجدد هزینه نمایند تا برنج بکارند؟ آنها اغلب درآمد خود را صرف پرداخت بدهی های فصل کشت در بهار می نمایند.

بهروز خدابخشی اضافه نمود: اگر مسئولان تمایل دارند که کشت دوم رونق یابد از ما حمایت نمایند. من به عنوان یک کشاورز چند بار باید به بانک بروم تا تسهیلات ارزان دریافت کنم؟ جهاد کشاورزی به ما یاری کند تا کشت دوم را انجام دهیم. اگر یاری کند، قطعا کشاورزان هم استقبال خواهند کرد و جوانان و مردان از قهوه خانه نشینی دست برمی دارند. این کشاورز اظهار کرد: همه از کسب درآمد بیشتر استقبال می نمایند. صرفا با توصیه و تاکید نمی توان کشاورزان را نسبت به کشت دوم ترغیب کرد. باید اقدام عملی هم انجام گردد. ضمن این که اگر همین نوع برنج گران تر خریداری گردد و قیمت آن افزایش یابد، کم کم کشاورزان به کشت دوم اقدام می نمایند.